Ga naar de inhoud
Home » Mijmeren over de multiculturele samenleving

Mijmeren over de multiculturele samenleving

  • Reizen
Mugg & Bean

Het is vroeg en ik zit bij Mugg & Bean, een koffiezaakje in de Paarl Mall. Ik bestel een grote beker koffie, nodig om wakker te worden, en een Blueberry Muffin. Even later verwarm ik mijn handen aan de beker, terwijl ik om mij heen kijk. Het is rustig in de Mall, de winkels gaan pas over een halfuur open. Kriskras door het winkelcentrum zit zwart winkelpersoneel op bankjes, te wachten op het opengaan van de winkeldeuren. Bij Mugg & Bean is het terras vrijwel leeg. De paar mensen die er zitten zijn blank en goedgekleed. Ze drinken koffie en bestellen brekfis met eieren, spek en friet.

Mislukt

Een bruine medewerkster bedient mij. Uiterst vriendelijk. Mij valt op dat tachtig procent van de Mugg & Bean-medewerkers gekleurd is. Het begrip ‘multiculturele samenleving’ worstelt zich door mijn hoofd. Ik denk aan de politieke debatten voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland, waar deze kreet voor de zoveelste keer op tafel kwam. Is de multiculturele samenleving mislukt? Ja, zei Rutte. Nee, reageerde Samsom, het gaat lastig, maar je moet mensen kansen geven. Ik neem een slok koffie en constateer dat de woordkeus niet deugt. Je hébt een multiculturele samenleving of je hebt ‘m níét. En áls je ‘m hebt, kun niet zeggen dat ‘ie mislukt is.

“Je zou hooguit kunnen zeggen dat de manier van samenleven je niet bevalt, of dat de ideale inrichting of ‘samenlevingsvorm’ nog niet bereikt is”

Samenleven is immers geen taart die óf inzakt óf wel gaat rijzen? En een samenleving verandert toch constant? Ontwikkelt zich, en heeft daarom altijd mooie en lastige kanten? Je zou hooguit kunnen zeggen dat de manier van samenleven je (momenteel) niet bevalt, of dat op verschillende terreinen de ideale inrichting of ‘samenlevingsvorm’ nog niet bereikt is. Maar een discussie over het wel of niet ‘mislukt zijn’ van de multiculturele samenleving wordt al snel kleinburgerlijk en bedoeld om punten te scoren. Waarbij ‘zij’ het probleem zijn en zich maar “aan ons moeten aanpassen”.

Multiculturele samenleving
Kun je wel stellen dat een samenleving mislukt is, vraag ik mij af?

Harde staccatoklanken

Trouwens, waar hebben we het als Nederlanders over? Hoe groot zijn de problemen die de multiculturele samenleving van Nederland met zich meebrengt, als je ze vergelijkt met de problemen van Zuid-Afrika? Dit land staat écht voor uitdagingen. Hoe krijg je hier alle aanwezige volken, achtergronden, talen en culturen bij elkaar? Hoe overbrug je de verschillen, creëer je harmonie en gelijke kansen voor iedereen? Hoe maak je er een smaakvolle blend van, om maar in koffietermen te spreken?

“Ik probeer mij voor te stellen hoe de eerste ontmoetingen tussen blank en zwart in Zuidelijk-Afrika geweest moeten zijn. Het niet begrijpen van elkaars taal moet voor onbegrip of zelfs angst gezorgd hebben”

Mijn muffin wordt langsgebracht. Warm, met boter, aardbeienjam en geraspte kaas erbij. Ik snij ‘m open en terwijl ik boter en jam smeer, luister ik naar flarden van gesprekken om mij heen. Het Afrikaans overheerst. Harde staccatoklanken. Een afwijkende taal in dit donkere continent, maar desondanks een taal die alleen hier kan bestaan. Een taal met zijn wortels in de Afrikaanse bodem en geschiedenis. Ik probeer mij voor te stellen hoe de eerste ontmoetingen tussen blank en zwart geweest moeten zijn, hier in Zuidelijk-Afrika.

Ik kan mij levendig voorstellen dat het niet begrijpen van elkaars taal voor onbegrip of zelfs angst gezorgd moet hebben. Uit ervaring weet ik hoe het niet begrijpen van een taal je kan imponeren en onzeker kan maken. In welke mate is daarvan sprake geweest in de 17e en 18e eeuw?

Werelden samengekomen

Aan een tafeltje vlakbij mij is een vrouw komen zitten. Kort haar, sportjack en spijkerbroek, wandelschoenen. Ze spreekt Engels en gaat zitten werken met een kop koffie naast zich. Tegen de tijd dat ik klaar ben met eten en mijn laatste koffie opdrink, komen twee bruine jongens aanlopen. De vrouw is zichtbaar blij om hen te zien. Eén jongen krijgt een drukkie (omhelzing), de ander een krachtige hand. Ze gaan weer zitten en ineens zijn de gescheiden werelden daar aan dat tafeltje bij elkaar gekomen.

Ik betaal de rekening, geef een fooi en vertrek, het terras iets minder blank achterlatend. Dan zoek ik mijn weg naar Bargain Books, een boekwinkel waar ik eerder die ochtend langsgelopen ben en die nu z’n deuren wél geopend heeft.

Westerse welvaart
Is dit dan de Westerse welvaart die de zwarte bevolking zo graag wilde?

Westerse welvaart?

Als ik rond halftwee ’s middags terugkom van een uitstapje naar het Taalmonument, besluit ik om ook bij Mugg & Bean te gaan lunchen. Inmiddels zit het terras stampvol. Nog steeds overwegend blank. Ik bestel een cappuccino en een sandwich. Op het schoteltje onder mijn koffiekopje ligt een papieren schijfje, bedoeld om gemorste koffie op te vangen. Mugg & Bean heeft de rondjes bedrukt met ‘Great conversation starters’: vragen waarmee je een goed gesprek kunt starten. Ik besluit om die van mij te (ont)houden.

“Is dit dan de westerse welvaart die de zwarte bevolking zo graag wilde? Een vorm van welvaart die Europa en Amerika inmiddels opzadelt met meer obesitas dan ons lief is?”

Na mijn lunch loop ik langs de Steers, een hamburgertent. Ook het terras voor de Steers zit vol, maar geen blanke te bekennen. Het treft me: is dit dan de westerse welvaart die de zwarte bevolking zo graag wilde? Een vorm van welvaart die Europa en Amerika inmiddels opzadelt met meer obesitas dan ons lief is? Of zitten deze mensen hier omdat koffie met een muffin bij Mugg & Bean al vier euro kost, terwijl je bij Steers al een hamburger, slapchips en cola hebt voor maar twee euro vijftig? En dit de enige luxe is die ze zich kunnen veroorloven?

Niet oordelen

Ik loop door en besluit om niet te oordelen. En ik denk weer aan de ‘Great conversation starter’ die ik zojuist onder mijn koffiekopje vond. Het rondje zit nu achterin mijn schrijfboekje, zodat ik mijzelf dergelijke vragen af en toe stel. Er stond:

“If you were a lawyer, would you prosecute or defend?

Conversation starter

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.