‘Organiseer je eigen omgeving, daar gaat het om’

Hoe krijg je duurzaamheidsinitiatieven van de grond in je eigen dorp? Vraag het Timo Veen en hij vertelt je precies hoe ze dat doen in Hoonhorst, vlakbij Dalfsen. Veen is voorzitter van de stichting Duurzaam Hoonhorst en stond aan de wieg van dit dorpsinitiatief. “Eigenlijk gaat het om leefbaarheid”, zegt hij. “Maar we ontdekten dat duurzaamheid beter ‘bekt’ dan leefbaarheid, dus hebben we daar vol op ingezet. Maar bij ons gaan leefbaarheid en duurzaamheid hand in hand.”

Denken in vergezichten

“Eigenlijk komt het erop neer, dat je je eigen omgeving organiseert”, is Veens opvatting. Al vertellend gaat hij terug naar het Hoonhorster Sproeifeest van 2009, waar hij aan de praat raakte met wat dorpsgenoten. Over de verpaupering van beeldbepalende gebouwen in Hoonhorst: de molen en molenaarswoning, maar ook gymzaal De Potstal, waar “de bomen op het dak groeiden”. Veen: “We hadden het erover hoe jammer het zou zijn als Hoonhorst een spookdorp zou worden. Wanneer de school zou verdwijnen, vervolgens de voetbalclub en daarna ook de kerk.”

Wij keken als het ware op de motorkap. Daardoor zagen we niet wat er voor ons gebeurde, laat staan waar we naartoe wilden”

Er moest iets gebeuren, constateerden de gesprekspartners. Een initiatief was geboren. Toch vonden de Hoonhorstenaren niet direct een luisterend oor bij bijvoorbeeld de Gemeente Dalfsen. Daarvoor ontbrak het juiste perspectief, concludeert Veen. Hij illustreert dat met het beeld van een rijdende auto. “Wij waren alleen maar met de korte termijn bezig. We keken als het ware op de motorkap. Daardoor zagen we niet wat er voor ons gebeurde, laat staan waar we naartoe wilden”, schetst hij. “Overheden denken juist in vergezichten. Dus als je iets wilt bereiken, moet je komen tot zo’n vergezicht.”

Kip met de gouden eieren

Die wetenschap werd gebruikt bij de totstandkoming van een nieuw plan voor Hoonhorst. “We beperkten ons tot anderhalf A4’tje, waarin we de taal van het dorp probeerden te spreken. Een goed plan moet café-proof zijn, zeg ik vaak. Je moet het in het café kunnen uitleggen. In het plan gingen we uit van de vraag: waar willen we dat Hoonhorst staat in 2050?”

Ditmaal was de Gemeente Dalfsen wél geïnteresseerd. “De gemeente tipte ons over de prijsvraag Duurzame Dorpen van de provincie Overijssel. Op het Provinciehuis was namelijk ook onrust ontstaan over de krimp op het platteland”. De prijsvraag bleek voor Hoonhorst een kip met gouden eieren, want het dorp won de wedstrijd. Veen: “We kregen een groot geldbedrag, waarmee we allerlei projecten in Hoonhorst konden uitvoeren.” Hij becijfert dat het dorp sinds 2010 voor 4,9 miljoen euro aan economisch verkeer wist te realiseren met 1,5 miljoen euro aan projectgeld.

Leefbaarheid en duurzaamheid

De projecten in Hoonhorst bevinden zich allemaal op het snijvlak van leefbaarheid en duurzaamheid. Een deel ervan is gericht op het binden van jongeren en ouderen aan Hoonhorst. “We willen voorkomen dat het sociale leven hier stilvalt”, geeft Veen als reden. Omdat mobiliteit voor jongeren én ouderen belangrijk is, kwam er in Hoonhorst een elektrische ‘deelauto’, die iedere inwoner mag gebruiken. Voor minder mobiele Hoonhorstenaren kwam er een duo-deelfiets. De voormalige pastorie in Hoonhorst werd ingericht als dorpshuiskamer. “Belangrijk voor het sociale leven van de oudere inwoners”, benadrukt Veen.

Inwoners laten meeprofiteren

Een ander speerpunt werd duurzame energie. Veen verduidelijkt: “Verschillende publieke gebouwen in Hoonhorst waren slecht rendabel. Dat wilden we oplossen door het energieverbruik terug te dringen, om zo de exploitatiekosten te verlagen”. Gekozen werd voor zonnepanelen, die groot werden ingekocht, zodat ook geïnteresseerde inwoners konden meeprofiteren. En dan waren er verschillende openbare gebouwen in Hoonhorst die wel wat onderhoud konden gebruiken. Ze kregen de afgelopen jaren een opknapbeurt. De school werd opgefrist en energiezuinig gemaakt. Gymzaal De Potstal ging tegen de vlakte en er kwam nieuwbouw, net als bij de school mét zonnepanelen.

“Voor ouderen is dat een middel om langer zelfstandig te kunnen wonen. Ook voor jongeren en mensen die willen thuiswerken is snel internet een pluspunt”

Ook kwam er een dorpskachel in De Potstal. “Daar gaat snoeihout in uit de omgeving. Het hout wordt verwerkt tot chips, waarop de kachel brandt”, vertelt Veen. “De kachel verwarmt de sportaccommodatie en de school, die 400 meter verderop staat.” Een project dat nog loopt, betreft het aansluiten van heel Hoonhorst – inclusief het buitengebied – op snel internet. “Voor ouderen is dat een middel om langer zelfstandig te kunnen wonen. Ze kunnen dan Skypen met familie of online contact zoeken met een arts of de wijkverpleegkundige”, legt Veen uit. Ook voor jongeren en mensen die willen thuiswerken is snel internet een pluspunt, is zijn overtuiging.

Prettig wonen, werken en leven

Veen, die sinds 2017 in Zwolle woont, is ook betrokken bij het project Berkum Energieneutraal. Hij denkt dat duurzaamheidsinitiatieven overal kunnen. “Zolang je helder hebt waar je naartoe wilt.” In Berkum ligt de focus op energieneutraal worden. Dat kun je breder trekken, denkt Veen. “Een mooi vergezicht zou zijn: hoe houd je een leefbaar Berkum, waar het prettig wonen, werken en leven is? Dat kan gaan over zorg, mobiliteit, voedsel, water, de Vecht, het klimaat.”

Wel waarschuwt hij andere initiatiefnemers: “Ga niet van overheden verwachten dat ze direct met geld komen. Zo werkt het niet. Kom eerst met je vergezicht en pak daarna samen de handschoen op.” Ook voor overheden heeft hij raad: “Stuur mensen niet van het kastje naar de muur, maar kijk naar wat wél kan. Of zoek uit wat nodig is om iets mogelijk te maken.”

(Dit artikel verscheen in het verkiezingsmagazine van de ChristenUnie Overijssel, voor de Provinciale Statenverkiezingen van 2019)